Is het raadzaam om naar je gevoel te luisteren? Dat hangt er maar van af...

'Luister naar je gevoel' is een veelgehoorde opmerking. Is het een nuttig advies om naar je gevoel te luisteren? En wat is dat precies, je gevoel? Wat is het verschil tussen gevoel, emotie en stemming? Welke rol spelen intuitie en instinct? Dit is ingewikkelde materie waar geleerden niet over uitgepraat raken en de meningen over verdeeld zijn. Laat ik een poging wagen om enige orde te scheppen in deze gevoelige kwestie. Ik kan je nu al zeggen dat dit maar gedeeltelijk gaat lukken...

Emotie, gevoel, stemming en intuïtie

Emotie wordt  omschreven als een sterke, gevoelsmatige reactie op een specifieke prikkel en gaat gepaard met fysieke verschijnselen. Je schrikt ergens van, ervaart walging of juist intense vreugde (je maakt het winnende doelpunt in de Ek-finale 2021...). Emoties zijn, evolutionair gezien, functioneel en helpen ons om te overleven. Ze hoeven niet gekoppeld te zijn aan een overtuiging of gedachte, al kunnen ze er wel door opgeroepen worden. Gevoel is een overkoepelend begrip. Gevoel betreft zowel sensorische waarneming (koud, warm, pijn etc.) als emoties, intuitie en stemmingen.  Bij mensen is gevoel vaak verbonden met een bewuste reflectie. Dat wil zeggen: het gevoel is verweven met een overtuiging c.q. gedachte ( ' ik voel me in de steek gelaten', ' ik voel me schuldig of onveilig' ). Stemming kun je ook omschrijven als een gevoel en heeft betrekking op een langere periode. 'Gedurende de wintermaanden is mijn stemming somber' . Stemming kun je vergelijken met het klimaat, emoties met het weer.
Intuitie wordt gedefinieerd als een ' onderbuikgevoel' of ' onbewust weten op basis van eerdere ervaringen'. Je kunt het niet zozeer verklaren maar het stuurt ons wel een bepaalde richting op. Instinct is een reflexmatige reactie en sterk biologisch bepaald. 

Naar je gevoel luisteren?

Het zal duidelijk zijn: De mens is een complex wezen en voer voor psychologen. En nu de hamvraag: is het raadzaam om naar je gevoel te luisteren?
Luisteren naar je gevoel kan op zich geen kwaad. De vraag is  hoe je het gevoel interpreteert en welk gedrag je eraan verbindt. Als we op maandagmorgen ' naar ons gevoel luisteren'  kan het betekenen dat we niet naar ons werk gaan. Als je straatvrees hebt en naar je gevoel luistert blijf je misschien aan huis gekluisterd. Als ik vorige week naar mijn gevoel had geluisterd was ik niet naar de tandarts gegaan om een kroon te laten zetten. In deze situaties is er sprake van angst en dat kan een slechte raadgever zijn. Als we naar dit gevoel luisteren en de verkeerde conclusie trekken dan leidt het tot vermijdingsgedrag. Angst kan natuurlijk ook een nuttig signaal zijn en je behoeden voor gevaar.  Zo zat ik eens vermoeid achter het stuur en schrok ik toen het tot me doordrong dat ik in slaap dreigde te vallen. In dit geval is het angstsignaal functioneel en behoedde het mij voor ongelukken. Gelukkig is de mens uitgerust met gevoel, bewustzijn en verstand. Deze mix biedt de mogelijkheid om op een gezonde wijze om te gaan met gevoelens. 

Verwarrende cocktail

Voor sommige mensen heeft ' naar je gevoel luisteren'   een heilige status.  Zeker in het alternatieve hulpverleningscircuit is het een veelgehoorde kreet. Aan het gevoel mag niet getornd worden en dat maakt je onaantastbaar (' zo voel ik dat nu eenmaal...' ). Uit bovenstaande blijkt dat het in werkelijkheid iets genuanceerder ligt.
Hoe kun je nu het beste omgaan met deze verwarrende cocktail? Wees opmerkzaam en word je steeds beter bewust van je eigen emoties, overtuigingen, instinctmatige reacties, onderbuikgevoelens en gedragspatronen. Leer ze kennen en op waarde schatten. Dat biedt de mogelijkheid om er op een gezonde wijze mee om te gaan. Dat voelt goed zullen we maar zeggen. 

Zie ook het blog: 8 huis-tuin-en keukenprincipes bij angst